Halk Edebiyatı'nın Özellikleri

HALK EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ

Halk edebiyatı, halk arasında yetişen kimselerin İslamlıktan önceki Türk edebiyatı geleneklerini sürdürerek meydana getirdikleri sözlü bir edebiyattır.

Bu edebiyat, okumamış halk tabakası arasında bugüne kadar sürüp gelmiştir.

Halk edebiyatının başlıca özellikleri şu noktalar üzerinde toplanabilir:

a. Dil, halk arasında kullanılan konuşma dilidir. İslâm uygarlığının etkisiyle konuşma diline birtakım sözcükler girdiği gibi, Halk şiirine de, özellikle XVI. yüzyıldan sonra, birtakım yabancı sözcükler ve yabancı dil kuralları girmiştir.

b. Halk edebiyatında şiir, musikiden ayrılmamıştır. Bu edebiyatta şiir, saz şairi veya âşık denen şairler tarafından, bağlama adı verilen bir sazla söylenir.

c. Halk şiirinin nazım ölçüsü hece veznidir.
ç. Halk şiirinin kendine özgü birtakım nazım biçimleri vardır. Bunların başlıcaları mani, koşma, semai, türkü, v.b... dir.

Halk edebiyatının nazım birimi dörtlüktür; yani düşünceler dörder mısralık bendler içinde anlatılır. (Saz şairleri, şiirin içindeki dörtlüklerin bir tanesine hane, hepsine birden katar derler.)

d. Halk şiirinde çoklukla yarım kafiye kullanılır. (Saz şairleri kafiyeye ayak derler.)

e. Halk edebiyatında konulara göre isim alan şiir türlerinin başlıcaları şunlardır: Güzelleme, taşlama, koçaklama, ağıt, şathiye, ilâhi, nefes vb...

Halk edebiyatı iki koldan yürümüştür:

1. Ortak Halk edebiyatı: Bu, kimin tarafından söylendiği belli olmayan, hal*kın ortak malı bir edebiyattır. Başlıca verimleri mani, türkü, destan, masal, halk hikâyesi, meddah hikayesi, karagöz, ortaoyunu, v.b... dir.

2. Sanatçısı belli halk edebiyatı: Bu, kimin tarafından söylendiği bilinen bir edebiyattır. Aşık edebiyatı ve Halk tasavvuf edebiyatı diye iki koldan yürümüştür.

a. Aşık edebiyatı: Dindışı konulan işleyen ve aşık denen saz şairleri tara*fından söylenen edebiyattır. Kasabalarda, şehirlerde ve yeniçeri ocaklarında ge*lişmiştir. Bu edebiyatın başlıca şiir türleri güzelleme, taşlama, koçaklama, ağıt, v.b... dir.

b. Halk tasavvuf edebiyatı: Tasavvuf konusunu işleyen bir edebiyattır. Tekkelerde gelişmiştir. Konu ve dil bakımından İslâm uygarlığı etki*si altındadır. Bu edebiyatın başlıca şiir türleri ilâhî, nefes, deme v.b... dir.